Dịch giả theo paradigm thứ hai, mà tôi gọi là paradigm bám nghĩa từ, lại luôn chú trọng vào việc làm thế nào để dịch mệnh đề P_imột cách “chuẩn xác” nhất theo nghĩa anh ta thường cố gắng tra cứu và chọn các từ X_i, Y_i, Z_i cũng như cấu trúc câu (xyz)itrong từ điển sao cho X_i tương đương với A_i, Y_i tương tương với B_i, Z_i tương đương với C_i, và(xyz)itương đương với (abc)i . Anh ta tiến hành công việc này với hy vọng là việc ghép các từ với nghĩa tương đương theo một cấu trúc ngữ pháp tương đương sẽ cho một mệnh đề với nghĩa tương đương giữa hai hệ ngôn ngữ. Nếu như tác phẩm mà anh ta dịch được viết bằng một thứ ngôn ngữ chuẩn thức (loại ngôn ngữ đang được giới ngôn ngữ học phát triển để dùng cho robot) thì, ở một mức độ nhất định, cách tiến hành này sẽ dẫn anh ta tới thành công. Nhưng nếu như tác phẩm mà anh ta dịch lại được viết bằng ngôn ngữ tự nhiên (loại ngôn ngữ mà tất cả mọi người, từ học giả cho tới người bình thường, đều dùng) thì cách làm mà anh ta tưởng là không thể mắc sai lầm lại hầu như chắc chắn dẫn anh ta đến sai lầm. Loại sai lầm này xuất phát từ việc tồn tại những từ ngữ biểu đạt các logic tử trong [A_iB_iC_i] có chức năng nối kết mệnh đề này với một số các mệnh đề khác. Việc anh ta không nhặt những từ ngữ ấy ra và rồi dịch từng từ tương đương một dẫn đến một kết cục là anh ta coi những từ ngữ ấy là một bộ phận cấu thành nghĩa của mệnh đề cần dịch thay vì chúng đơn thuần chỉ là các logic tử. Điều này khiến cho không những mệnh đề mà anh ta muốn dịch trở nên sai mà còn khiến cho nó bị mất kết nối logic với các mệnh đề xung quanh khác. Kết quả chung cuộc là anh ta tạo ra một bức tranh không những chỉ chứa đựng vô số những mệnh đề sai nghĩa mà lại còn chẳng chuyển tải được bất kỳ một nghĩa tổng thể nào cả. Chẳng khác gì người sao chép tranh, anh ta vừa nhái lại bức tranh gốc vừa vẽ ngang vẽ dọc lên bản nhái, khiến cho người xem bản nhái chỉ có thể nhìn thấy những vết ngang dọc chứ chẳng thể nào cảm nhận được nội dung cũng như vẻ đẹp của bức tranh thật thông qua bức tranh nhái đó.

 

Điều nguy hiểm của việc dịch thuật theo paradigm bám nghĩa từ là dịch giả hầu như tin rằng mình chắc không thể mắc sai lầm, bởi lẽ tất cả các từ cũng như các cấu trúc nối kết chúng trong các mệnh đề anh ta đều đã tra từ điển hết sức cần mẫn và cẩn thận. Khi anh ta đưa bản dịch cho ai đó hiệu đính thì người hiệu đính, dù rằng ngay khi đọc bản dịch anh này gần như có thể phát hiện ra những bất ổn trong bản dịch do sự tối tăm về lập luận và ngữ nghĩa trong đó, anh ta lại vẫn không thể xác định được lỗi sai là từ đâu. Và khi người hiệu đính so sánh bản dịch với văn bản gốc, anh ta có thể xác định được các sai lầm đó là gì thì anh ta lại chịu không thể hiệu đính được bởi vì nếu hiệu đính anh ta không còn cách gì khác hơn là phải dịch lại toàn bộ. Đối với bản thân dịch giả, khi anh ta đọc lại bản dịch, mặc dù anh ta cũng có thể cảm thấy rất “khó tiêu hoá”, nhưng anh ta lại không biết sửa thế nào, vì rằng dù có tra lại từ điển thêm hàng trăm lần nữa thì anh ta vẫn thấy rằng những từ và cấu trúc nối kết các từ mà mình đã chọn là “cực chuẩn” rồi. Kết quả là anh ta vẫn giữ nguyên như vậy, và những sai lầm trong bản dịch của anh ta sẽ không có cách nào loại trừ được; nó sẽ không có được cơ hội để thoát khỏi cảnh một bản dịch “không thoả đáng”. 

Trong khi ngược lại, dịch giả theo paradigm bám logic thường ý thức được rằng: khi bám theo logic của các mệnh đề, anh ta rất khó có thể không mắc một số sai lầm nào đó trong quá trình chuyển tải nghĩa của từng mệnh đề. Ngay cả khi anh ta cẩn trọng nhất và áp dụng một số thủ thuật, chẳng hạn như đánh dấu những chỗ anh ta cảm thấy không chắc chắn lắm, thì sai lầm từ việc xoay chuyển cấu trúc mệnh đề cũng như trình tự các mệnh đề là một điều thường trực khó tránh khỏi. Nhưng điều quan trọng hơn là anh ta cũng biết luôn được rằng các lỗi đó là có khả năng truy tìm được, khoanh vùng được, và sau đó thì có thể sửa được chính ở những chỗ sai đó thay vì phải sửa lại toàn bộ. Anh ta biết được điều đó là bởi vì anh ta hiểu rằng logic và ngữ nghĩa (meaning) là một cái gì đó phổ quát cho mọi ngôn ngữ – nếu không thế thì chúng ta chẳng thể nào tiến hành dịch thuật được. Vì thế, nếu như bản gốc là một tác phẩm được trình bày một cách chặt chẽ về mặt logic và mang một nghĩa tổng thể xác định nào đó thì không có lý do gì anh ta lại không thể tái dựng lại được cái hệ thống logic và nghĩa tổng thể đó trong hệ ngôn ngữ của mình. Khi tiến hành dịch thuật theo cách này, anh ta sẽ có một bản dịch mà người hiệu đính hay bản thân anh ta khi đọc lại có thể xác định được các lỗi một cách dễ dàng, chẳng hạn một phần nào đó có lập luận không chặt chẽ, một mệnh đề nào đó mang nghĩa không ăn khớp với một mệnh đề khác, v.v. và người hiệu đính cũng như anh ta sau đó có thể khoanh vùng đó lại và xem xét nó một cách cẩn thận hơn thông qua việc đối chiếu lại với bản gốc (tất nhiên, với sự trợ giúp của các loại từ điển và sách ngữ pháp). Qui trình này sẽ giúp cho bản dịch của anh ta từ chỗ “không thoả đáng” có cơ hội loại bỏ dần được các sai lầm và vì thế trở nên ngày càng “thoả đáng”.